Kto to jest prokurent?

Kto to jest prokurent

Na pytanie kto to prokurent należałoby odpowiedzieć, że jest to pewnego rodzaju szczególny pełnomocnik przedsiębiorcy z bardzo szerokim zakresem umocowania, który może dokonywać w jego w mieniu czynności prawnych np. zawierać, wypowiadać lub rozwiązywać umowy a także działać w zakresie czynności sądowych.

Działania prokurenta wywołują bezpośredni skutek dla przedsiębiorcy. Prokurent może działać także w imieniu spółki z o.o. Powierzając komuś funkcję prokurenta należy wykazać się dużą ostrożnością, gdyż zakres jego umocowania nie może być ograniczony ze skutkiem wobec osób trzecich, a to oznacza, że prokurent może zawrzeć nawet bardzo niekorzystną umowę w imieniu przedsiębiorcy, nawet, gdy przedsiębiorca wyraźnie zabronił zawierania takich umów. Umowa będzie ważna, a przedsiębiorca może tylko dochodzić odszkodowania od prokurenta. Taki sposób uregulowania został wprowadzony ze względu na bezpieczeństwo i szybkość obrotu, niewątpliwie może to być korzystne dla kontrahentów przedsiębiorcy, lecz nie zawsze dla niego samego. Pamiętać należy, że nawet wygrana sprawa przeciwko prokurentowi nie gwarantuje pokrycia straty jaką poniósł przedsiębiorca, gdyż do tego musi nastąpić skuteczna egzekucja komornicza, a ta jest utrudniona, gdy prokurent nie posiada majątku.

Pomimo doniosłych skutków ustanowienia prokury i ryzyka ponoszonego w tym względzie przez przedsiębiorcę, przepisy prawa nie przewidują jednak jakichś ograniczeń co do tego, kto może być prokurentem, jedyny wymogi to, żeby osoba fizyczna posiadała pełną zdolność do czynności prawnych. Prokurentem nie może być osoba prawna lub tzw. ułomna osoba prawna.

Mimo znacznego zakresu umocowania prokurent nie odpowiada za zobowiązania spółki z o.o. Pod tym względem jego sytuacja wypada dużo korzystniej niż członków zarządu.

Zdarzają się okoliczności, w którym faktyczny właściciel spółki z o.o. nie jest jej członkiem zarządu ani udziałowcem np. z powodu długów, które go obciążają. W takich przypadkach często działa on jako prokurent. Tego typu sytuacja powinna zostać ujawniona w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych.

Jak i kto powołuje prokurenta

Powołać prokurenta może tylko ściśle określona grupa podmiotów, a mianowicie przedsiębiorcy podlegający wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, czyli mogą to być np. osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, spółka jawna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

W zakresie powołania prokury należy odróżnić ustanowienie prokury od jej udzielenia. Rozróżnienie to jest szczególnie widoczne w przypadku spółek. Ustanowienie prokury to wewnętrzna decyzja przedsiębiorcy, natomiast udzielenie to przejaw zewnętrzny tej decyzji – czynność prawna – na mocy której prokurent zostaje umocowany do działania. W przypadku spółki jawnej ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników, którzy mają prawo prowadzenia spraw spółki, natomiast jej udzielenie następuje zgodnie z zasadami reprezentacji spółki. W spółce z o.o. prokurenta powołuje zarząd, ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich członków zarządu sp. z o.o., a jej udzielenie następuje zgodnie z zasadami reprezentacji, określonymi w umowie spółki np. poprzez dwóch członków zarządu działających łącznie. Szerzej: Co warto wiedzieć o zarządzie w spółce z o.o.

Prokura musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Osoba prokurenta ujawniana jest w KRS w przypadku spółki z o.o. albo CEIDG, gdy prokurenta ustanowiła osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą. Wpis ma charakter deklaratoryjny, zatem prokurent może reprezentować przedsiębiorcę przed dokonaniem wpisu. W praktyce obrotu bez odpowiedniego wpisu, działalność prokurenta spotyka się z oporem ze strony potencjalnych kontrahentów. Zgłoszenie prokury do rejestru powinno wskazywać na jej rodzaj, a odnośnie prokury łącznej także sposób jej wykonywania. Wniosek o wpis prokury może być złożony razem z wnioskiem o rejestrację spółki.

Zakres czynności prokurenta

Prokurę należy odróżniać od pełnomocnictwa i pełnomocnika. W przypadku tego ostatniego zakres jego umocowania określa treść pełnomocnictwa, czyli czynności prawnej, na podstawie której jest on umocowany. W przypadku prokury jest odwrotnie, zakres czynności prokurenta określają przepisy ustawy, a wszelkie ograniczenia prokury mogą być wprowadzone tylko wtedy, gdy wyraźnie przewidują to przepisy prawa.

Generalnie, prokurent może dokonywać w imieniu przedsiębiorcy wszelkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, czyli de facto z wykonywaniem działalności gospodarczej. Wobec tego można stwierdzić, że prokura jest szczególnego rodzaju pełnomocnictwem handlowym.

Jak wcześniej wspomniano, co do zasady nie można ograniczyć prokury ze skutkiem względem osób trzecich. Ta zasada ma na celu ochronę bezpieczeństwa obrotu i jego szybkości. Kontrahent przedsiębiorcy nie musi za każdym razem weryfikować zakresu umocowania prokurenta, gdyż wynika on z ustawy. Jeśli przedsiębiorca umówiłby się z prokurentem, że ten ostatni nie będzie wykonywał pewnych czynności, to takie ograniczenie nie wywiera skutku wobec osób trzecich. Czynność dokonana przez prokurenta będzie ważna, jeśli nie jest sprzeczna z przepisami prawa. Co prawda przedsiębiorca mógłby wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym. Jednak nawet wygrana sprawa cywilna nie gwarantuje zaspokojenia, gdyż do tego wymagana jest skuteczna egzekucja. Ze względu na powyższe nie należy pochopnie udzielać prokury.

Prokurent może reprezentować przedsiębiorcę przed sądem w zakresie czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa np. w sprawie o zapłatę. Może wnieść powództwo, udzielić pełnomocnictwa adwokatowi czy radcy prawnemu, zawierać ugody sądowe, wnosić środki zaskarżenia np. apelację. Jeśli prokurent uchybi jakiemuś terminowi procesowemu, to skutki tego poniesie przedsiębiorca.

Wynagrodzenie prokurenta za jego czynności obciąża składka zdrowotna, lecz nie jest oskładkowane w zakresie składki społecznej (podobnie jak wynagrodzenie członka zarządu spółki z o.o.), co pozwala na pewną optymalizację podatkową w zakresie podwójnego opodatkowania spółki z o.o.

Czego nie może prokurent?

Co do zasady prokurent może podejmować wszelkie czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa mocodawcy. Ograniczenie prokury ze skutkiem względem osób trzeci możliwe jest tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Przedsiębiorca nie jest uprawniony do zawężania prokury według swojego uznania, jak w przypadku zwykłego pełnomocnictwa.

Przepisy kodeksu cywilnego przewidują możliwość wprowadzenia pewnego ograniczenia. Przykładem tego jest chociażby prokura oddziałowa, która obejmuje zakres spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Innym rodzajem ograniczenia jest prokura łączna uprawniająca prokurenta do reprezentacji przedsiębiorcy tylko łącznie z innym prokurentem, członkiem zarządu lub wspólnikiem uprawnionym do działania w imieniu spółki osobowej.

Prokurent nie jest uprawniony do przeniesienia prokury na inną osobę, ale może ustanowić pełnomocnika do dokonania poszczególnej czynności lub rodzaju czynności np. do zawarcia konkretnej umowy lub umów. Nie ma również umocowania do zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do czasowego korzystania (np. na podstawie umowy dzierżawy), do zbywania nieruchomości (np. poprzez sprzedaż), ich obciążania (np. poprzez ustanowienie hipoteki). W celu dokonania tych czynności prokurent musi otrzymać oddzielne pełnomocnictwo.

Prokurent nie jest uprawniony do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy. Nie może także zwołać zgromadzenia wspólników, jeśli takie uprawnienie nie wynika z umowy spółki. Nie jest upoważniony do podpisywania rocznego sprawozdania finansowego, gdyż to mogą robić tylko członkowie zarządu, a nie prokurenci czy pełnomocnicy.

Co do zasady nie może dokonywać czynności prawnych z samym sobą, nie może być również drugą stroną czynności, której dokonuje w imieniu przedsiębiorcy.

Odwołanie prokurenta

Prokura może być odwołana w każdym czasie. Rozwiązanie to zostało wprowadzone ze względu na znaczny zakres uprawnień prokurenta, jak również zaufanie, jakim musi darzyć go przedsiębiorca. Odwołanie prokury nie wpływa na ważność stosunku prawnego, na podstawie którego została ona udzielona np. umowa o pracę, zlecenia.

Odwołanie prokurenta następuje z chwilą złożenia mu oświadczenia woli o jego odwołaniu. Wpis w KRS w tym zakresie stanowi jedynie informację. W spółce jawnej prokurę w stosunku wewnętrznym może odwołać każdy wspólnik uprawniony do prowadzenia jej spraw. Natomiast oświadczenie skierowane do prokurenta powinno nastąpić zgodnie z zasadami reprezentacji spółki. W przypadku spółki z o.o. odwołać prokurę może każdy członek zarządu, lecz oświadczenie woli skierowane do prokurenta powinno zostać złożone przez zarząd zgodnie z zasadami reprezentacji spółki.

Prokura może ustać także w wyniku jej wygaśnięcia. To następuje przykładowo w przypadku wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego, czy też ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, śmierci prokurenta lub utraty przez niego zdolności do czynności prawnych.

Odwołanie prokurenta w spółce z o.o. powinno zostać zgłoszone do KRS, gdyż zaniechanie w tym zakresie może wywołać negatywne konsekwencje dla spółki, gdy czynności prawnej z prokurentem dokonała osoba działająca w dobrej wierze na podstawie wpisu ujawnionego w KRS.