Prawa wspólników w spółce z o.o.
Prawa wspólników w spółce z o.o.
Wspólnikom spółki z o.o. przysługują prawa, które mają na celu ochronę ich interesu. Jednak nie mogą zagrażać bezpieczeństwu obrotu i wierzycielom spółki. Generalnie prawa dzielimy na osobiste i majątkowe. Zasadą jest, że wspólnicy powinni być traktowani jednakowo w tych samych okolicznościach. Jednak, reguła ta nie ma charakteru bezwzględnego i występują w tym względzie pewne wyjątki np. w postaci uprzywilejowania udziałów lub osobistego, które w praktyce wprowadza się najczęściej już przy rejestracji spółki z o.o.
Wprowadzając uprzywilejowanie wspólników czy też nakładając jakieś obowiązki trzeba przestrzegać przepisów prawa kodeksu spółek handlowych, które wprowadzają ograniczenia w zakresie uprzywilejowania np. co do dywidendy czy też prawa głosu.
Prawa wspólników w spółce z o.o. mogą doprowadzić do sytuacji, w której wspólnik posiadający tylko 5% głosów może stać się uciążliwy dla funkcjonowania spółki np. w zakresie jej kontroli, czy też poprzez uniemożliwianie przeprowadzenia zgromadzenia wspólników bez jego formalnego zwoływania. Swoimi działaniami może powodować znaczne koszty obciążające spółkę. Wobec tego warto sobie uświadomić jak ważny jest dobór odpowiednich osób, które mają stać się wspólnikami w spółce z o.o. Szerzej: Jak zabezpieczyć się zakładając spółkę.
Również może istnieć sytuacja odwrotna, gdy przykładowo wspólnik posiadający 49% udziałów jest marginalizowany poprzez innych wspólników, jeśli łącznie przysługuje im 51%. Dlatego, w tego typu przypadkach, można rozważyć czy nie wprowadzić w umowie spółki jakiejś kwalifikowanej większości do podejmowania uchwał, aby taki wspólnik nie był pokrzywdzony (Szerzej: Jakiej większości wymagają uchwały zgromadzeni wspólników w sp. z o.o.). Większość wspólników, na gruncie przepisów kodeksu spółek handlowych, może swobodnie wybrać zarząd – a nawet powołać samych siebie do zarządu – i ustanowić nieadekwatne wynagrodzenie zarządu, ograniczając tym samym zysk przypadający pozostałym wspólnikom.
Prawa o charakterze korporacyjnym
Wśród praw wspólników spółki z o.o. wyróżniamy prawa o charakterze korporacyjnym (osobowym), można do nich zaliczyć m.in. prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników osobiście lub przez pełnomocnika, do zabierania na nim głosu, do głosowania, do zaskarżania uchwał, do żądania zwołania zgromadzenie wspólników, prawo indywidualnej kontroli itp.
Prawo udziału w zgromadzeniu wspólników i głosowania może być wykonywane osobiście lub przez pełnomocnika. Niektóre osoby nie mogą być pełnomocnikami np. członek zarządu lub pracownik spółki. Pełnomocnictwo powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. W zakresie prawa głosu, na 1 udział o równej wartości nominalnej przypada 1 głos, natomiast w przypadku udziałów o nierównej wartości nominalnej 1 głos przypada na każde 10 zł wartości nominalnej udziału. Powyższa zasada ma zastosowanie, o ile wspólnicy w umowie spółki jej nie zmodyfikują. Prawo udziału w zgromadzeniu wspólników i głosowania na nim należy wykonywać starannie, gdyż zasadą jest, że prawidłowo zwołane zgromadzenie wspólników jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim udziałów.
Każdemu wspólnikowi przysługuje prawo indywidualnej kontroli. Każdy wspólnik sam lub z osobą upoważnioną przez niego może przeglądać w każdym czasie księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans czy żądać wyjaśnień od zarządu. Nadużycie tego prawa może być uciążliwe dla spółki. Możliwe jest jego wyłączenie, gdy w spółce ustanowiono radę nadzorczą lub komisję rewizyjną.
Wspólnik ma także uprawnienia do wyboru organów spółki, w tym w szczególności członków zarządu, który odrywa bardzo dużą rolę. Szerzej: Co warto wiedzieć o zarządzie w spółce z o.o.
Prawa o charakterze majątkowym
Prawa o charakterze majątkowym nastawione są bezpośrednio na realizację majątkowych interesów wspólników, oczywiście prawa korporacyjne w pewien sposób też chronią ekonomiczne korzyści udziałowców.
Najważniejszą rolę w tym zakresie odgrywa prawo do udziału w zysku w postaci dywidendy. Należy jednak podkreślić, że spółka nie ma obowiązku corocznej wypłaty dywidendy, jeśli zgromadzenie wspólników nie postanowi, że będzie wypłaca dywidenda za dany rok obrotowy. Uprawnionymi do dywidendy są ci wspólnicy, którym przysługiwały udziały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.
W umowie spółki można wprowadzić zapis, który upoważni zarząd do wypłaty zaliczki na poczet dywidendy, jeśli zostaną spełnione wymagania określone w przepisach tj. zatwierdzone sprawozdanie za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk, a spółka posiada środki na wypłatę. Ogólną regułą jest, że kwota zaliczki nie może przekraczać połowy zysku osiągniętego od początku roku obrotowego.
Udziałowcy spółki z o.o. są również uprawnieni, żeby zbyć swoje udziały, mogą to uczynić zarówno pod tytułem odpłatnym (np. umowa sprzedaży udziałów), jak i nieodpłatnym (np. darowizna). Prawo to może doznać pewnych ograniczeń np. w postaci wymogu uzyskania zgody spółki na sprzedaż udziałów.
Uprawnieniem o charakterze majątkowym jest również wynagrodzenie przyznane wspólnikowi w związku z realizacją obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki.
Prawa przyznane w umowie spółki
Umowa spółki może przyznawać wspólnikom takie prawa, które nie wynikają wprost z przepisów kodeksu spółek handlowych (k.s.h.). Sam k.s.h. przewiduje możliwość wprowadzenia uprzywilejowania np. w zakresie dywidendy czy też prawa do głosu, wprowadza jednak pewne ich ograniczenia.
Gdy umowa spółki przewiduje, że wspólnik otrzyma wyższą dywidendę niż pozostali, to udział uprzywilejowany nie może uzyskać więcej niż 150 % dywidendy przypadającej na udział nieuprzywilejowany (np. jeśli na udział zwykły przypada 100 zł, to na udział uprzywilejowany może przypadać maksymalnie 150 zł). Często w taki sposób nagradza się wspólników, którzy posiadają wyjątkowe know-how w danej branży, czy też kontakty biznesowe.
Znane jest również uprzywilejowanie w zakresie wykonywania prawa głosu. Dotyczy ono wyłącznie udziałów o równej wartości nominalnej, a uprawniony z tego tytułu nie może posiadać więcej niż 3 głosy na 1 udział.
W umowie spółki istnienie możliwość wprowadzenia szeregu innych zapisów, które przyznają wspólnikom jakiś dodatkowe przywileje. Przykładem takiego postanowienia może być przyznanie wspólnikowi osobistego prawa do powołania członka zarządu.
Szerzej na temat praw przyznanych wspólnikom w umowie spółki: W jaki sposób rejestrować spółkę.
Prawa wspólników w spółce z o.o. - o czym warto pamiętać?
Zakładając spółkę z o.o. warto przeanalizować uprawnienia i obowiązki wspólników pod kątem tego, jak byłyby realizowane w przypadku konfliktu pomiędzy wspólnikami. Sytuacje konfliktowe mogą wystąpić nawet pomiędzy kolegami czy przyjaciółmi. Należy także pamiętać, że nie zawsze potencjalny wspólnik będzie miał czyste intencje i może od samego początku ukrywać swoje plany co do spółki lub też w sposób oczywisty wprowadzać pozostałych wspólników w błąd.
Przyznając jakieś uprawnienia w umowie spółki trzeba być ostrożnym. W przypadku inwestorów czysto kapitałowych można spotkać się z konstrukcją, w której otrzymują oni uprawnienie do powołania drugiego członka zarządu, zwłaszcza przy reprezentacji łącznej (do składania oświadczeń woli w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie co najmniej dwóch członków zarządu działających łącznie). W takim przypadku wspólnik kapitałowy może wywierać presję na pozostałych wspólników (np. pracujących w spółce), aby oni odkupili od niego udziały w spółce lub wszyscy razem sprzedali je innym osobom. Co do tego może występować konflikt, ponieważ część wspólników jest zainteresowana prowadzenie biznesu w tej formie – a nie sprzedażą – zwłaszcza gdy pracują dla spółki. Szerzej: Umowa o pracę ze wspólnikiem spółki z o. o.
Przepisy kodeksu spółek handlowych nakładają pewne ograniczenia co do uprzywilejowania lub obciążenia wspólników, a poza tym nie wszystkie aspekty powinny być uregulowane w umowie spółki. Wobec powyższego zawsze warto rozważyć możliwość zawarcia umowy wspólników, która funkcjonuje niezależnie od umowy spółki i nie jest powszechnie dostępna w KRS.
Na sam koniec warto pamiętać, że uprzywilejowanie danego wspólnika powinno zostać ujawnione w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych.
