Śmierć wspólnika spółki z o.o.

Śmierć wspólnika spółki z o.o. - dziedziczenie udziałów

Śmierć wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie powoduje takich perturbacji w biznesie, jak w przypadku zgonu osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Nie występuje taki twór jak przedsiębiorstwo w spadku. Spółka może nadal prowadzi biznes bezproblemowo, gdyż bieżącymi jej sprawami zajmuje się zarząd, a gdyby nawet wspólnik był członkiem zarządu to istnieje możliwość powołania na to stanowisko innej osoby. Z tego, chociażby powodu warto przekształcić jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę z o.o.

Należy pamiętać, że udziały w spółce z o.o. są prawem majątkowym i co do zasady podlegają dziedziczeniu, na podstawie ustawy lub testamentu, jeśli został on sporządzony. W przypadku dziedziczenia z ustawy, w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci, z tym, że małżonek nie może otrzymać mniej niż ¼.

Gdyby wspólnik nie miał dzieci lub dalszych zstępnych (np. wnuków) to spadek podlega podziałowi pomiędzy jego małżonka i rodziców, małżonek wtedy otrzymuje ½ spadku, a rodzice po ¼. Prawo spadkowe przewiduje jeszcze szereg dalszych przypadków dziedziczenia z ustawy. Po wspólniku na mocy ustawy nie dziedziczą osoby pozostający z nim w związku nieformalnym. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeśli wspólnik wystąpił o rozwód lub separację z winy małżonka, a żądanie to było uzasadnione. Gdy nie ma innych spadkobierców ustawowych to dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania. Natomiast w sytuacji, w której nie można ustalić ostatniego miejsca zamieszkania lub znajdowała się ono poza terytorium Polski, dziedziczy Skarb Państwa.

Jeśli został sporządzony ważny testament, to w pierwszej kolejności on decyduje o porządku dziedziczenia. W praktyce najbezpieczniejszy jest testament w formie aktu notarialnego, ponieważ o wiele trudniej go podważyć niż w przypadku innych form, co niewątpliwie zdarza się, zwłaszcza w przypadku testamentów ustnych sporządzanych bez zachowania zwykłej formy, w obecności trzech świadków.

Śmierć wspólnika spółki z o.o. - wyłączenie lub ograniczenie dziedziczenia

Zasady ogólne z przepisów prawa spadkowego stanowią, że udziały podlegają dziedziczeniu. Jednak wspólnicy mogą w tym zakresie wprowadzić pewną modyfikację. W umowę spółki można ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do niej spadkobierców zmarłego wspólnika. W takiej sytuacji sama umowa spółki powinna określać warunki ich spłaty, jeśli brak takich zapisów, to postanowienia w tym przedmiocie pozostają bezskuteczne.

Takie wyłączenie może dotyczyć zarówno spadkobierców ustawowych, jak i testamentowych. W przypadku wprowadzenia wyłączenia, wspólnicy są uprawnieni do tego, żeby określić, iż np. udziały zmarłego wspólnika podlegają umorzeniu albo przypadają pozostałym wspólnikom. Jednak występuje również pogląd przeciwny stanowiący, że udziały wyłączone od dziedziczenia zawsze podlegają automatycznemu umorzeniu w razie śmierci wspólnika spółki z o.o. Od wyłączenia, które dotyczy wszystkich wspólników należy odróżniać ograniczenie dziedziczenia udziałów. Ograniczenie może przykładowo określać, że udziały obejmują tylko spadkobiercy posiadający określone wykształcenie lub kwalifikacje, płeć, stan majątkowy itp.

Wprowadzenie takiego zapisu nie może nastąpić w systemie s24, konieczny jest tutaj udział notariusza i umowa spółki w formie aktu notarialnego.

Poza umową spółki, spadkodawca może poprzez swoje rozrządzenia w testamencie pozbawić daną osobę spadku i wtedy nie dziedziczy ona również udziałów w spółce. Nie jest wymagane wydziedziczenie rozumiane jako pozbawienie prawa do zachowku. Wystarczy, że spadkodawca w testamencie nie ustanowi danej osoby swoim spadkobiercą, podczas, gdy jako spadkobierca zostanie wskazany ktoś inny.

Oprócz tego, wpływ na dziedziczenie udziałów może mieć umowa, zawarta pomiędzy spadkodawcą a potencjalnym spadkobiercą ustawowym, o zrzeczenie się dziedziczenia. Dla jej skuteczności wymagana jest forma aktu notarialnego. Regułą jest, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje także zstępnych (np. dzieci, wnuki) zrzekającego się. Strony jednak mogą postanowić inaczej. Osoby objęte zrzeczeniem się dziedziczenia traktowane są tak, jakby nie dożyły otwarcia spadku.

Śmierć wspólnika spółki z o.o. - testament z zapisem windykacyjnym

Na dziedziczenie udziałów w spółce może wpływać także testament z zapisem windykacyjnym. Dla swojej skuteczności musi on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego. Zapis windykacyjny oznacza, że osoba uprawniona na podstawie zapisu nabywa zapisane prawo z chwilą otwarcia spadku. Przedmiotem takiego zapisu mogą być również udziały w spółce z o.o.

W przypadku spółki z o.o. zapis windykacyjny udziałów może spotkać się z pewnym problemem natury prawno-faktycznej. Otóż często zdarza się, że choć wspólnikiem jest jedna osoba, to udziały wchodzą do majątku wspólnego małżonków, a zatem nie stanowią wyłącznych praw testatora. Po jego śmierci ustaje wspólność majątkowa, w tym wspólność udziałów. Dokonując wykładni, aby utrzymać taki zapis w mocy należałoby przyjąć, że zapis dotyczy tylko części udziałów. Jednak jest to kwestia dyskusyjna.

Jeśli wspólnicy zamierzaliby poczynić takie zapisy na siebie nawzajem, to muszą pamiętać, że każdy z nich może taki zapis łatwo odwołać bez wiedzy pozostałych. Poza tym, jeśli nawet zapis jest skuteczny, to zapisobiorca musi zawsze liczyć się z roszczeniami osób uprawnionych z tytułu zachowku po zmarłym wspólniku, który sporządził testament z zapisem windykacyjnym. Oprócz tego, należy pamiętać o skutkach w zakresie podatku od spadków i darowizn, które zależą od pokrewieństwa pomiędzy testatorem a zapisobiorcą.

Konsekwencje śmierci wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

W razie śmierci wspólnika spółka z o.o. nie jest sparaliżowana, może dalej prowadzić działalność gospodarczą. Nie ma również obowiązku poszukiwać spadkobierców zmarłego wspólnika. Nawet jeśli znajdą się spadkobiercy to oni muszą powiadomić spółkę oraz wykazać się dowodem dziedziczenia np. postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnym poświadczeniem dziedziczenia. Przejście udziałów jest skuteczne wobec spółki dopiero w momencie dokonania przez spadkobiercę tego powiadomienia wraz przedstawieniem dowodu dziedziczenia, co należy uczynić wobec zarządu spółki z o.o.

Jednak, śmierć wspólnika spółki z o.o. powoduje to, że nie można odbywać zgromadzeń wspólników bez formalnego ich zwoływania w trybie art. 240 kodeksu spółek handlowych, gdy reprezentowany jest cały kapitał zakładowy. Gdy zgłoszą się następcy prawni wspólnika i będzie wiadomo komu już udziały przysługują, to nie ma przeszkód do procedowania bez formalnego zwoływania zgromadzenia wspólników.

Jeśli jedynym spadkobiercą wspólnika jest drugi wspólnik, to możliwa jest sytuacja, w której razem ze swoimi udziałami i dziedziczonymi będzie posiadał 100% udziałów w kapitale zakładowym spółki. W takim przypadku stanie się zobowiązany do opłacania składek ZUS jak osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą. Szerzej: o czym warto pamiętać prowadząc spółę z o.o.