Wkłady w spółce z o.o. - czym są?

Co to jest wkład?

Wkład jest to świadczenie mające określoną wartość majątkową, które wnosi do spółki wspólnik w zamian za przyznane mu udziały. Suma wkładów wnoszonych do spółki nie może być niższa niż wartość kapitału zakładowego określona w umowie spółki (minimalnie jest to 5 000 zł). W spółce kapitałowej wkładem nie może być świadczenie pracy lub usług oraz prawo niezbywalne.

Wkład może przewyższać wartość nominalną objętych za niego udziałów, wtedy nadwyżka (agio) zasila kapitał zapasowy. Niedopuszczalna jest jednak sytuacja odwrotna.

Wkłady muszą być najpóźniej wniesione wraz z wnioskiem o rejestrację spółki w KRS. Pewien wyjątek w tym zakresie wprowadza system S24, dopuszczając, że kapitał zakładowy musi być wniesiony nie później w ciągu 7 dni od dnia wpisania spółki do rejestru.

Wkład pieniężny i niepieniężny

Wkład pieniężny oznacza pewną liczbą jednostek pieniężnych. Może być wniesiony w gotówce, jak i przelewem na rachunek bankowy.

Wkład niepieniężny oznacza świadczenie majątkowe wspólnika wnoszone inaczej niż za pomocą jednostek pieniężnych. W sytuacji, gdy do spółki wnoszony jest wkład niepieniężny umowa spółki powinna określać co jest tym wkładem, wspólnika, który go wnosi oraz liczbę i wartość nominalną udziałów objętych za ten wkład.

Zdarzają się w sytuacje, w których wspólnik de facto wnosi wkład niepieniężny pod pozorem wkładu pieniężnego (przykładem tego jest tzw. aport ukryty)

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, brak jest podstaw, aby wkład pieniężny traktować jak aport z tego tylko względu, że zamiast zapłaty gotówką lub pieniądzem bankowym zastosowane zostanie potrącenie wierzytelności pieniężnych, dopuszczalne w świetle przepisów k.s.h. Instytucja potrącenia stanowi jedną z form wykonania zobowiązania i zaliczana jest do kategorii zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania. Umowne potrącenie wierzytelności wspólnika (akcjonariusza) spółki kapitałowej z wierzytelnością tej spółki wobec wspólnika (akcjonariusza) o wniesienie wkładów na pokrycie udziałów (akcji) nie może być utożsamione z aportem wierzytelności.

Wskazane orzeczenie jest dosyć istotne, gdyż w przypadku objęcia udziałów za wkład niepieniężny należy liczyć się z możliwością zapłaty podatku dochodowego z tego tytułu. Jednak wspomniane wyżej stanowisko WSA w Rzeszowie spotyka się też z krytyką. 

Co może być wkładem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?

Wkład w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może mieć zarówno charakter pieniężny, jak i niepieniężny (aport). Zdolności aportowej  nie posiadają świadczenie pracy, świadczenie usług, prawo niezbywalne (np. ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego w postaci użytkowania, służebności osobistej, prawo dożywocia, prawo pierwokupu).

Wierzytelność przysługująca wspólnikowi względem osoby trzeciej nieprzenoszalna z mocy umowy nie może być co do zasady przedmiotem aportu. Istnieje jednak pewien wyjątek, ma on miejsce wtedy, gdy spółka nabywa wierzytelność stwierdzoną pismem, które nie zawiera wzmianki o tym, iż przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika i spółka o tym zastrzeżeniu nie wiedziała. 

Sąd Najwyższy stwierdził, że zobowiązanie wspólnika do świadczenia w przyszłości określonej sumy pieniężnej na rzecz powstałej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może stanowić pokrycia udziału w tej spółce (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1993 r., III CZP 123/92, OSNC 1993/10/167).

Jako przykłady aportów należy wskazać – ruchomości (np. samochód, komputer, telefon, drukarka, meble), nieruchomości (np. grunt, mieszkanie, dom), użytkowanie wieczyste, udział we współwłasności, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, patent, know-how, znak towarowy, majątkowe prawa autorskie, udziały w spółce z o.o., akcje, obligacje, wierzytelności.

Know - how może być przedmiotem aportu tylko wtedy, gdy posiada wymiar materialny, a więc istnieje określony substrat w postaci receptury, zapisów technicznych, dokumentacji itp., który musi pozostawać do dyspozycji zarządu i nie może znajdować się jedynie w "umyśle" udziałowca. Zdolności aportowej nie ma  sama klientela czy lista kontrahentów, o ile nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa, które wnoszone jest do spółki tytułem wkładu (por. Bieniak M. i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2022, s. 93). 

Przedsiębiorstwo jako przedmiot wkładu

Przedsiębiorstwo rozumiane jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, także może być przedmiotem wkładu do spółki z o.o.

Wtedy jednak należy liczyć się z dodatkową odpowiedzialnością. Nabywca (spółka) w takiej sytuacji jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą (wspólnikiem wnoszący przedsiębiorstwo) za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność jest wyłączona, jeśli nabywca w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Wysokość tej odpowiedzialności jest jednak ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa. Szczegółowe zasady w tym zakresie zostały określone w treści przepisu art. 55 (4) kodeksu cywilnego.

Wycena takiego wkładu może być problematyczna, gdy istnieją długi związane z jego prowadzeniem.  Sama wartość aktywów niekoniecznie odzwierciedla to jak powinno zostać wycenione przedsiębiorstwo, ponieważ wierzyciel może dochodzić ich zaspokojenia zarówno od spółki jak wspólnika, który wniósł wkład. Gdy długi spłaci ten drugi, nie wywierają one wpływu na sytuację majątkową spółki. Natomiast samo zobowiązanie wspólnika do ich uregulowania nie pozbawia wierzyciela prawa dochodzenia ich spłaty od spółki. 

Wkłady w S24

W przypadku spółki rejestrowanej przez Internet w systemie S24, wspólnicy mogą wnieść tylko wkłady pieniężne. Możliwe jest później podwyższenie kapitału zakładowego poprzez aporty. Jednak wymaga to formy aktu notarialnego i spowodowuje to, że spółka nie będzie mogła już funkcjonować w ramach S24.

W sytuacji spółki S24 wkłady też muszą być wniesione, a występujące w nieprofesjonalnym obrocie przekonanie, że nie ma takiej konieczności jest nieprawidłowe i może zrodzić odpowiedzialność członków zarządu i wspólników. Prawdą jest, że ustawa zezwala na to, aby kapitał zakładowy został wpłacony w ciągu 7 dni od dnia wpisania spółki do KRS, co nie oznacza, że w ogóle można zaniechać tego obowiązku. 

Opowiedzialność w przypadku wniesienia aportu

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest wymagane sporządzanie sprawozdania założycieli i poddanie go badaniu przez biegłego rewidenta w związku z tym, że wnoszony jest aport. Nie oznacza to jednak dowolności w tym zakresie.

Wspólnik, który wniósł niepełnowartościowy wkład niepieniężny (tzn. jego wartość została znacznie zawyżona w stosunku do wartości zbywczej w dniu zawarcia umowy spółki) obowiązany jest wyrównać spółkę brakującą wartość. Podobnie członkowie zarządu, którzy wiedząc o tym zgłosili spółek do rejestru. Odpowiedzialność tych osób jest solidarna (art. 175 k.s.h.).

Wspólnik odpowiada także za wady aportu. W przypadku ich wystąpienia jest on zobowiązany do wyrównania spółce różnicy między wartością przyjętą w umowie spółki (akcie założycielskim w spółce jednoosobowej) a zbywczą wartością wkładu (art. 14 § 2 k.s.h.). Odpowiedzialność dotyczy zarówno wad fizycznych, jak i prawnych. W umowie spółki można przyznać spółce także inne uprawnienia, gdy wystąpi taka sytuacja. 

Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że celem wprowadzenia art. 14 § 2 k.s.h. nie było "naprawianie wad" aportu sposobami znanymi z przepisów o rękojmi z tytułu wad rzeczy przy sprzedaży. Ustawodawca uregulował w nim odpowiedzialność wspólnika za pokrycie udziałów w spółce. Obowiązek wspólnika sprowadza się zatem do wyrównania spółce różnicy między wartością wkładu na pokrycie tych udziałów, przyjętą w umowie spółki a zbywczą, rzeczywistą wartością tych wkładów (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2010 r., I ACa 21/10, LEX nr 1120088).

Nieprawdziwe oświadczenie o wniesieniu wkładów

Przy rejestracji spółki zarząd składa oświadczenie o tym, że wszystkie wkłady zostały w całości wniesione. Podobnie w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego.

Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialności za nieprawdziwe oświadczenie o wniesienie wkładów, nawet gdy działali nieumyślnie. Odpowiedzialność taka ponoszona jest wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez 3 lata od zarejestrowania spółki lub podwyższenia kapitału zakładowego.

Nieprawdziwość może polegać na tym, że wkłady zostały wniesione częściowo, w ogóle niewniesione, wniesiono zawyżone aporty, wniesiono wkłady pozorne lub ukryte (por. Dumkiewicz M., Kidyba A., Komentarz aktualizowany do art. 1-300 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, LEX/el.2022).

Zaniżenie wartości wnoszonego wkładu niepieniężnego dla pokrycia udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie powoduje nieważności umowy zawiązującej taką spółkę (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1993 r., III CZP 23/93, OSNC 1993/10/172).

Aport pozorny i aport ukryty

Aport pozorny oznacza sytuację, w której deklarowany wkład niepieniężny nie ma zdolności aportowej (np. nie istnieje). Jako przykład takiej sytuacji można wskazać wkład w postaci know-how, które jest tak naprawdę powszechnie i publicznie znane, wobec tego nie posiada żadnej wartości. Z aportem ukrytym mamy do czynienia, gdy deklarowany wkład pieniężny jest wniesiony, jednak później następuje czynność prawna - której dokonanie przewidziano przed wniesieniem wkładu - powodująca odzyskanie przez wspólników wpłaconych pieniędzy np. w ramach zapłaty za nieruchomości kupioną od niego przez spółkę (por. Jara Z. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Wydanie 3, Warszawa 2020, s. 583).

Obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych a aport

Z wkładem nie należy mylić obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych, który również dotyczy wspólników. Nakładany on jest na nich w umowie spółki, za jego wykonanie wspólnikowi przysługuje wynagrodzenie rynkowe, bez względu na to, czy spółka osiągnęła zysk, realizuje się okresowo, nie ma charakteru jednorazowego. W przypadku wkładów, wspólnik nie dostaje żadnego wynagrodzenia za ich wniesienie, oprócz ekwiwalentu w postaci udziałów w spółce. 

Wkład a dopłaty

Dopłaty nie wpływają na wielkość kapitału zakładowego, ich uiszczenie nie powoduje również przyznanie udziałów. Obowiązek wniesienia dopłat może być przewidziany w umowie spółki. Wtedy dopłaty wnoszone są na podstawie stosownej uchwały. W przeciwieństwie do wkładów, dopłaty nie mają charakteru bezwzględnie bezzwrotnego. Mogą zostać zwrócone wspólników, jeżeli nie są wymagane do pokrycia straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym. 

Inne sposoby dokapitalizowania spółki

Oprócz wkładów i dopłat spółka może być dokapitalizowana poprzez pożyczkę od wspólnika. Jej udzielenie nie powoduje konieczności zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych i może być zwrócona bez żadnych dodatkowych specjalnych formalności, inaczej niż w przypadku wkładów, których zwrot wiąże się z koniecznością zainicjowania procedury obniżenia kapitału zakładowego, wnioskiem do KRS i ogłoszeniem dokonanych przez spółkę, aby powiadomić o tym fakcie jej wierzycieli, którzy w terminie trzech miesięcy mogą wnieść sprzeciw.