Konsekwencje sprawowania funkcji członka zarządu w zarządach wielu spółek
Spis treści
Wstęp
W praktyce obrotu gospodarczego można spotkać się z sytuacją, w której jedna osoba jest członkiem zarządu w wielu spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Najczęściej dotyczy to sytuacji, gdy prowadzona jest działalność w postaci sprzedaży gotowych spółek. Sprawowanie funkcji członka zarządu zawsze związane jest z określonymi konsekwencjami, więc podejmując się tego zadania warto mieć ich świadomość.
Ustawowy zakaz konkurencji
W pierwszej kolejności należy pamiętać o przepisach wprowadzających zakaz konkurencji. Mianowicie członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, które zostały zdefiniowane przez Sąd Najwyższy w następujący sposób:
Jako interes konkurencyjny w rozumieniu art. 211 § 1 k.s.h. należy zakwalifikować nie tylko wykonywanie pracy lub usług na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną, ale także takie zachowania członka zarządu, które mogą niekorzystnie wpływać na sytuację majątkową spółki - ułatwianie takiemu podmiotowi prowadzenia działalności gospodarczej, doradzanie, dostarczanie towarów, udzielanie kredytów, przekazywanie informacji o kontrahentach spółki czy metodach produkcji, a więc dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną. Taka sytuacja tym bardziej zachodzi, gdy członek zarządu zawiera z takim podmiotem umowę o świadczenie usług, które są już częściowo wykonane a częściowo wykonywane przez reprezentowaną spółkę, niosącą dla niej niekorzystne skutki finansowe (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2014 r., II CSK 627/13, LEX nr 1545031).
Członek zarządu bez zgody spółki nie może również uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten odnosi się także do posiadania udziałów w konkurencyjnej spółce kapitałowej w wysokości co najmniej 10%.
Jeśli dana osoba obejmuje funkcje członka zarządu w spółce to z ostrożności powinna pozyskać zgodę na prowadzenie działalności konkurencyjnej i zajmowanie się interesami konkurencyjnymi, które niewątpliwie określone są bardzo szeroko w orzecznictwie. Zgody takiej udziela organ uprawniony do powołania zarządu, jeśli umowa spółki nie zawiera odmiennych postanowień w tym zakresie.
Przy określaniu tego czy dana spółka prowadzi działalność konkurencyjną ważny jest niewątpliwie jej przedmiot działalności (PKD). Wspólnicy często praktykują zawieranie w umowie spółki prawie całego PKD, dlatego warto zawsze a priori uzyskać zgodę na działalnością konkurencyjną. Nigdy nie można wykluczyć konfliktu pomiędzy wspólnikami, który skutkuje atakiem na członków zarządu przy wykorzystaniu faktu niedopełnienia przez nich pewnych formalizmów.
W przypadku naruszenia zakazu konkurencji członek zarządu może zostać zobowiązany do zapłaty spółce odszkodowania.
Ryzyko uznania sprawowania funkcji członka zarządu w wielu spółkach za wykonywanie działalności regulowanej
Osoba sprawująca funkcję członka zarządu w wielu spółkach może być uznana za podmiot, który powinien wpisać się do rejestru działalności na rzecz spółek lub trustów. Przed taką kwalifikacją nie uchroni brak formalnie zarejestrowanej działalności gospodarczej, decydujące znaczenie ma aktywność faktycznie wykonywana.
Za działalność na rzecz spółek lub trustów uważana jest działalność gospodarcza polegająca na pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.
W celu świadczenia takich usług należy uzyskać wpis do rejestru działalności na rzecz spółek lub trustów, który obwarowany jest pewnymi warunkami m.in. posiadaniem wiedzy lub doświadczenia związanego z tą działalności. Warunek ten uznaje się za spełniony w przypadku ukończenia odpowiednich kursów lub szkoleń lub wykonywania, przez co najmniej rok, czynności związanych z działalnością na rzecz spółek lub trustów – co musi być potwierdzone odpowiednimi dokumentami.
W przypadku, gdy członek zarządu wielu spółek powinien dokonać wpisu do tego rejestru, a zaniechał tego obowiązku, może zostać nałożona na niego kara pieniężna w wysokości do 100 000 zł.
Sprawowanie funkcji członka zarządu, które nie można uznać za prowadzenie działalności gospodarczej w tym zakresie, nie podlega obowiązkowi wpisu do rejestru działalności na rzecz spółek lub trustów.
Odpowiedzialność za szkodę wobec spółki
Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce. Nie jest konieczne, aby szkoda została wyrządzona umyślnie, odpowiedzialność nie wymagania nawet działania, wystarczy zaniechanie. Przepis statuujący ten rodzaj odpowiedzialności wprowadza domniemanie winy.
Dodatkowo ustawa ustanawia wyższe wymogi w zakresie staranności wymaganej od osób sprawujących funkcję w organach spółki, nakazuje przy tym uwzględnianie zawodowego charakteru działalności.
Ryzyko w tym zakresie realnie występuje, zwłaszcza, że istnieje wiele przepisów nakładających różne formalne obowiązki wobec spółki, a ich zaniechanie zagrożone jest karą grzywny, której równowartość może być potem wyegzekwowana od zarządu.
Dlatego tak bardzo ważne jest, aby mieć kontrolę nad działalnością tych spółek, w których sprawuje się funkcję członka zarządu.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki i podatki
Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki i niezapłacone przez nią podatki, w przypadku bezskuteczności egzekucji wobec spółki, jeśli w terminie nie złożyli wniosku o ogłoszenie jej upadłości (30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności). W ustawie przewidziano jeszcze inne okoliczności wyłączające odpowiedzialność np. brak winy, brak związku przyczynowego pomiędzy niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości a szkodą itp.
Wobec tego należy kontrolować stan finansów spółki i regulowanie przez nią zobowiązań, a także podatków.
Podsumowanie
Sprawowanie funkcji członka zarządu w wielu spółkach zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem, jest ono tym mniejsze im bardziej wiarygodni są wspólnicy spółki. Jednak, nie można wykluczyć sytuacji, w której wspólnicy dokonają sprzedaży swoich udziałów, a członek zarządu nawet się o tym nie dowie, gdyż wpis w KRS w tym zakresie ma charakter jedynie informacji. Nowi wspólnicy zawsze mogą wybrać jeszcze kogoś do zarządu. Taka osoba działając w imieniu spółki może de facto spowodować odpowiedzialność innych członków.
Wobec powyższego bardzo ważne jest realne nadzorowanie spółek, w których sprawowana jest funkcja członka zarządu i świadomość związanego z tym ryzyka.
