Prosta Spółka Akcyjna
W dniu 1 lipca 2021 r. weszły w życie przepisy ustanawiające nowy typ spółki kapitałowej, a mianowicie prostą spółkę akcyjną. Głównym celem tego rozwiązania jest ułatwienie działalności startupów. Związana z tą regulacją tematyka jest dosyć obszerna, wobec tego w niniejszym wpisie chcielibyśmy zasygnalizować pewne nowości.
Kapitał akcyjny
Akcjonariusze zobowiązani są do wniesienia wkładów na pokrycie obejmowanych akcji nieposiadających wartości nominalnej. Minimalna wysokość kapitału akcyjnego odpowiada kwocie 1 zł.
Kapitał akcyjny to nie to samo, co kapitał zakładowy. Jego wysokość nie jest wskazywana w umowie spółki, a określana przez zarząd na podstawie sumy wkładów pieniężnych i niepieniężnych, zaliczają się na niego tylko wkłady rzeczywiście wniesione, a nie deklarowane. Należy przy tym pamiętać, że nie wszystkie wkłady podlegają zaliczeniu na kapitał akcyjny. Jego wysokość jest ujawniana w rejestrze.
Środki z kapitału akcyjnego mogą być wypłacone akcjonariuszom tytułem dywidendy pod warunkiem, że wypłata nie spowodowuje utraty przez spółkę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia wykonania wypłaty. Przewidziano również obowiązek zasilania kapitału akcyjnego z zysku na poczet przyszłych strat spółki. W przypadku, gdy wypłata z tego kapitału przekroczyłaby określony procent zobowiązań spółki konieczne będzie przeprowadzenie postępowania konwokacyjnego, podobnego do obniżenia kapitału spółki akcyjnej.
Spółka we wszelkich pismach i zamówieniach handlowych, składanych w formie papierowej ujawnia wysokość kapitału akcyjnego według stanu na ostatni dzień poprzedniego roku obrotowego. W przypadku formy elektronicznej należy podać aktualną wysokość kapitału akcyjnego.
Wkłady na akcje
Akcje, oprócz wkładów pieniężnych i niepieniężnych, mających zdolność aportową, mogą być pokrywane wkładami w postaci prawa niezbywalnego, świadczenia pracy lub usług, co stanowi wyłom w odniesieniu do spółek kapitałowych. Tego typu wkłady nie zaliczają się na kapitał akcyjny.
Przewidziano również odpowiedzialność za znaczne przeszacowanie wkładów niepieniężnych, ale dotyczy tylko tych, które przeznaczane są na kapitał akcyjny.
Swoboda kształtowania akcji uprzywilejowanych
W przepisach kodeksu spółek handlowych wprowadzono przykładowe sposoby uprzywilejowania akcji, przy czym nie wprowadzono ograniczeń ustawowych w zakresie uprzywilejowania co do prawa głosu czy prawa do dywidendy. Możliwe jest również przyznanie imiennie oznaczonym akcjonariuszom specjalnych uprawnień indywidualnych. Uprawnienia te nie muszą wygasać z chwilą, gdy uprawniony przestanie być akcjonariuszem spółki.
Szczególnym rodzajem uprzywilejowania są tzw. akcje założycielskie, których ustanowienie gwarantuje ich posiadaczom to, iż w przypadku emisji nowych akcji minimalny stosunek liczby głosów, przysługujących akcjom założycielskim, do ogólnej liczby głosów pozostaje niezmienny. Akcje założycielskie mogą zostać ustanowione nie tylko w etapie tworzenia spółki, lecz także później.
Akcjonariusze z akcji uprzywilejowanych co do dywidendy mogą zostać pozbawieni prawa głosu (tzw. akcje nieme). Przepisy dopuszczają przewidzenie warunku, którego ziszczenie to prawa przywraca.
Założenie i rejestracja spółki
Nie jest wymagane sporządzenie statutu spółki, aktów o jej zawiązaniu, zgody na treść statutu i objęcia akcji.
Wspólnicy nie są zobowiązani do wniesienia wkładów przed datą złożenia wniosku o rejestrację spółki. Termin wniesienia wkładów może określać umowa spółki, uchwała walnego zgromadzenia albo zarządu. Przepisy wymagają, aby wkłady zostały w całości wniesione w ciągu trzech lat od wpisu spółki do rejestru. Do powstania PSA konieczne jest wniesienie wkładu w kwocie 1 zł.
Prosta Spółka Akcyjna będzie mogła zostać zawierana przy użyciu systemu S24, ale wtedy wkłady muszą mieć charakter wyłącznie pieniężny, w innym przypadku wymagana będzie forma aktu notarialnego.
Wypłata pieniędzy ze spółki i realizacja zysku
W przepisach dotyczących PSA przewidziano, że zabronione jest zwracanie przez spółkę na rzecz akcjonariuszy zainwestowanych środków czy realizacja zysku poprzez dokonywanie zawyżania wartości świadczeń spełnianych przez spółkę na rzecz akcjonariusza. Wypłata zysku czy zwrot wkładów może jedynie nastąpić na podstawie dywidendy, zaliczki na poczet dywidendy, zapłaty za umorzenie akcji lub zapłaty ceny nabycia przez spółkę akcji własnych.
Jak wcześniej wspomniano dopuszczalna jest wypłata środków z kapitału akcyjnego po spełnieniu warunków przewidzianych w kodeksie spółek handlowych.
Dematerializacja akcji
Akcje prostej spółki akcyjnej nie mają postaci dokumentów. Przewidziano obowiązek prowadzenia rejestru akcjonariuszy. W stosunkach ze spółką za akcjonariusza uznawana będzie jedynie osoba wpisana do rejestru akcjonariuszy.
Przewidziano, że rejestr akcjonariuszy będą mogły prowadzić podmioty uprawnione do obsługi rachunków papierów wartościowych. Oprócz tego, taka kompetencja będzie przysługiwała kancelariom notarialnym na terenie Polski. Spółkę obciążono obowiązkiem do niezwłocznego zawarcia umowy o prowadzenie rejestru z wybranym przez nią podmiotem.
Z żądaniem o dokonaniu wpisu będzie mógł wystąpić każdy podmiot mający w tym interes prawny np. spółka, zbywca lub nabywca akcji. Rejestr będzie jawny dla spółki i jej akcjonariuszy, jak również dla uprawnionych organów państwowych.
Zbycie akcji
Do przeniesienia praw z akcji konieczny jest wpis w rejestrze akcjonariuszy. W przypadku akcji, za które nie wniesiono w całości wkładów, wymagana jest zgoda spółki na ich zbycie. Spółka może jej odmówić bez wskazania innego nabywcy. Istnieje możliwość uchylenia tych obostrzeń w umowie spółki. Oprócz tego, możliwe jest zapisanie w umowie spółki prawa pierwszeństwa nabycia akcji.
Utrata statusu akcjonariusza
W przepisach PSA przewidziano szczególne przypadki, w których akcjonariusz może utracić w spółce swój status.
Akcjonariusze posiadający ponad 50 % akcji mogą wystąpić z wnioskiem do sądu o wyłączenie akcjonariusza mniejszościowego, jeżeli po jego stronie nastąpiły ważne przyczyny.
Znaczącym novum będzie instytucja ustąpienia akcjonariusza ze spółki. Sąd będzie mógł wydać takie rozstrzygnięcie na wniosek akcjonariusza, jeżeli pomiędzy akcjonariuszami lub pomiędzy spółką a tym akcjonariuszem zachodzi ważna przyczyna, skutkująca rażącym pokrzywdzeniem akcjonariusza ustępującego. Jeżeli sąd wyda rozstrzygnięcie o ustąpieniu to akcje posiadane przez akcjonariusza muszą zostać wykupione po cenie godziwej. Za zapłatę tej ceny odpowiadają solidarnie spółka i pozostali akcjonariusze. Jest to zatem przypadek, gdy akcjonariusz może zostać zobowiązany do spełnienia świadczenia, które nie zostało przewidziane w umowie spółki i stanowi pewnego rodzaju zagrożenie.
Akcje mogą zostać unieważnione przez sąd w razie stwierdzenia, że akcjonariusz nie wniósł wkładu na ich pokrycie lub uczynił to w sposób wadliwy.
Struktura organizacyjna
W przypadku PSA przewidziano dwa modele zarządzania spółką. W pierwszym z nich, funkcje zarządcze sprawuje zarząd, a kontrolne rada nadzorcza, która nie zawsze musi być ustanowiona. W drugim zarządem i kontrolą zajmuje się jeden organ - rada dyrektorów. W przypadku ustanowienia rady nadzorczej posiada ona kompetencję do samodzielnego określenia w drodze uchwały katalogu czynności, których podjęcie przez zarząd będzie możliwe tylko za jej zgodą. W umowie spółki można postanowić inaczej.
Opodatkowanie wkładów
Opodatkowany zostanie przychód w związku z objęciem udziałów w zamian za wkład niepieniężny posiadający zdolność aportową, a zatem nie zajdzie konieczność uiszczenia podatku w przypadku wkładu polegającego na świadczeniu pracy lub usług.
Badanie sprawozdania finansowego
Inaczej niż w standardowej spółce akcyjnej, sprawozdanie finansowe PSA będzie podlegało badaniu przez biegłego rewidenta tylko w sytuacji, gdy spółka spełni przesłanki wskazane w ustawie o rachunkowości.
Ozusowanie akcjonariuszy
Akcjonariusz, który wniósł do spółki wkłady w postaci świadczenia pracy lub usług będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia świadczenia pracy lub usług do ich zakończenia. Jest to rozwiązanie bardzo nietypowe w przypadku spółki kapitałowej.
Rozwiązanie spółki
Uchwała o przeniesieniu spółki za granicę nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki, jeżeli przeniesienie ma nastąpić do innego państwa EOG, a prawo tego państwa to dopuszcza.
Zupełnie nowym rozwiązaniem jest możliwość wykreślenia spółki z rejestru bez prowadzenia likwidacji, gdy uchwała walnego zgromadzenia wspólników przewiduje przejęcie całego majątku spółki przez akcjonariusza z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i innych akcjonariuszy. Zgodę na takie przejęcie musi wyrazić jeszcze sąd rejestrowy. W razie zgody sąd wzywa wierzycieli spółki poprzez ogłoszenie do złożenia sprzeciwu w terminie 30 dni. Po wniesieniu sprzeciwu sąd rozstrzyga o zgodzie na przejęcie na rozprawie.
