Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. za podatki

Wstęp

Co do zasady spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ponosi samodzielną odpowiedzialność za zapłatę obciążających ją podatków. Jednak mogą zdarzyć się sytuacje, w których będą za nie odpowiadać członkowie zarządu, jeśli spółka ich nie uiści, a oni nie dopełnią określonych aktów staranności.

Ogólne warunki odpowiedzialności.

Głównym warunkiem odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest bezskuteczność egzekucji z majątku spółki w całości lub w części.

Sama bezskuteczność egzekucji nie powoduje od razu odpowiedzialności. Członek zarządu może uwolnić od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Członek zarządu, aby uwolnić się od odpowiedzialności może także udowodnić, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy albo wskazać mienie spółki, z którego będzie możliwe zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej częsci. Ustawa wprowadza domniemanie braku winy, gdy obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał i istniał tylko podczas egzekucji prowadzonej przez zarząd przymusowy lub sprzedaż przedsiębiorstwa.

Co do zasady, członek zarządu odpowiada za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez niego funkcji, nawet gdy powołania do zarządu nie odnotowano poprzez wpis w KRS (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 stycznia 2016 r., II FSK 2981/13,LEX nr 2033546).

Jednak, jeśli mandat danej osoby wygasł lub złożyła ona rezygnację, a mimo tego dalej prowadziła sprawy spółki jak członek zarządu, to odpowiada także za zaległości, których termin płatności upływał w czasie faktycznego sprawowania przez nią funkcji członka zarządu (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14.06.2016 r., I FSK 1896/14, LEX nr 2106330 oraz Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17.04.2018 r., II FSK 1036/16, LEX nr 2494175).

Bezskuteczność egzekucji wobec spółki.

Odpowiedzialność członka zarządu aktualizuje się tylko wtedy, gdy organy podatkowe nie były w stanie wyegzekwować należnych podatków od samej spółki, przeprowadziły egzekucję, która zakończyła się bez zaspokojenia wierzytelności. W tym zakresie występują pewne wyjątki. Jeśli spółka zakończyła swój byt prawny (np. została zlikwidowana), to należy uznać, że egzekucja wobec spółki była bezskuteczna, gdyż prowadzenie postępowania egzekucyjnego wobec spółki nie było możliwe (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2021 r., III SA/Wa 2256/20, LEX nr 3262740).

Egzekucja może być bezskuteczna nawet, gdy spółka posiada majątek o wartości rynkowej przekraczającej wysokość zaległości podatkowej, jednak w wyniku przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego nie udało się zaspokoić wierzytelności z tytułu podatków (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2021 r., III FSK 215/21, LEX nr 3283024).

Niewypłacalność - podstawa do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jeżeli został złożony w terminie wniosek o ogłoszenie upadłości, to członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki. Ogólną podstawą obligującą do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest niewypłacalność spółki, która oznacza utratę zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustawa wprowadza domniemanie, że dłużnik jest niewypłacalny, jeśli opóźnienie w zapłacie wierzytelności przekracza 3 miesiące. W przypadku spółki jest ona niewypłacalna także wtedy, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć nawet, gdy spółka spłaca jeszcze niektóre długi, ale wiadomo już, że ze względu na brak środków nie będzie mogła zaspokoić wszystkich swoich wierzycieli. Czasem właściwym nie jest więc dopiero czas, gdy dłużnik przestał już całkowicie spłacać swoje długi i nie ma majątku do ich zaspokojenia. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 maja 2018 r., sygn.. akt V AGa 142/18, LEX nr 2502547).

Jeśli zaistnieje stan niewypłacalności to należy w ciągu 30 dni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. 

Odnośnie sytuacji, w której spółka stała się niewypłacalna w czasie, gdy dana osoba nie sprawowała już funkcji członka zarządu, wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny. 

„Odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe spółki nie może mieć miejsca, jeśli przesłanki do złożenia wniosku o upadłość zaistniały, gdy nie miał on już wpływu na podjęcie kroków zmierzających do ogłoszenia upadłości spółki” (por. Wyrok NSA w Warszawie z 20.11.2003 r., III SA 110/02).

Brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.

Brak winy przejawia się w zaistnieniu obiektywnych przyczyn, które uniemożliwiły członkowi zarządu wszczęcie postępowania upadłościowego lub układowego. Taką okolicznością może być np. obłożna choroba (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 16 grudnia 2021 r., I SA/Kr 462/20, LEX nr 3288988 ). Członek zarządu nie może powoływać się na brak wiedzy co do zobowiązań spółki np. w zakresie podatku od towarów i usług. (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 grudnia 2021 r., III FSK 4397/21, LEX nr 3286385).

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził także, że "o przesłance "braku winy", o której mowa w przepisie art. 116 § 1 pkt 1 lit. b o.p., w sytuacji niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, można mówić jedynie wtedy, gdy członek zarządu spółki, przy zachowaniu wszelkiej należytej staranności podczas prowadzenia jej spraw, wniosku takiego nie złożył z przyczyn od niego niezależnych. Dla wykazania tej przesłanki egzoneracyjnej uwalniającej członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki nie wystarczy subiektywne poczucie braku winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość. Brak takiej winy jest kategorią obiektywną i można się na nią powoływać jedynie w sytuacji, gdy członek zarządu nie miał żadnych możliwości prowadzenia spraw spółki, a brak tych możliwości wynikał z przyczyn od niego całkowicie niezależnych." (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 grudnia 2021 r., III FSK 4220/21, LEX nr 3272076).

Członek zarządu musi znać stan finansów spółki, także odnośnie zdarzeń, które nastąpiły przed objęciem przez niego funkcji. Brak takiej wiedzy nie zwalania go z odpowiedzialności (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 17 listopada 2021r., I SA/Gd 1083/21, LEX nr 3272007). Dla odpowiedzialności członka zarządu bez znaczenia jest wewnętrzny podział kompetencji między poszczególnymi członków, czy też w zakresie zarządzania spółką (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2021, III FSK 214/21, LEX nr 3283015).Wskazanie mienia spółki, z którego może być prowadzona egzekucja.

Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wskaże mienie spółki, z którego może zostać przeprowadzona egzekucja zaległości podatkowej w znacznej części. Musi to być mienie realnie istniejące w momencie, w którym toczy się postępowanie dotyczące jego odpowiedzialności. (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 grudnia 2021 r., III FSK 4634/21, LEX nr 3282054). W przedmiotowej sytuacji nie sama wartość mienia spółki ma najważniejsze znaczenie, lecz to czy możliwe jest uzyskanie kwoty zaległości podatkowej poprzez egzekucję z tego mienia.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności członka zarządu.

Niezbędną przesłanką do tego, aby wszcząć egzekucję wobec członka zarządu jest wydanie decyzji o jego odpowiedzialności. W postępowaniu jej dotyczącym organy podatkowe opierają się na wiążącym dla nich postanowieniu umarzającym egzekucję wobec spółki z powodu bezskuteczności, nie badają przy tym czy organ egzekucyjny wykorzystał wszystkie sposoby zmierzające do wyegzekwowania zobowiązania. (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 września 2021 r., III SA/Wa 621/21, LEX nr 3265046).

Nie podlega również badaniu okoliczność czy członek zarządu ponosi winę za powstanie zobowiązania podatkowego, ani czy miał jakąkolwiek wiedzę i wpływ na powstanie zaległości podatkowych spółki (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 grudnia 2021 r., I SA/Po 652/21, LEX nr 3286342).

Przedmiotem ustalenia są jedynie przesłanki warunkujące odpowiedzialność członków zarządu, nie podlegają weryfikacji kwestie związane z zobowiązaniem podatkowym samej spółki.

W świetle wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego „kwestia oceny okoliczności związanych z ustaleniem czasu właściwego do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jako przesłanki egzoneracyjnej uwalniającej osobę trzecią od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, należy do kompetencji organów podatkowych prowadzących postępowanie na podstawie art. 116 § 1 o.p. Ewentualne powołanie w takim postępowaniu biegłego zależy od uznania tych organów, które w zależności od zgromadzonego materiału dowodowego mogą stwierdzić istnienie takiej potrzeby lub same dokonać oceny takiego materiału.” (por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 września 2021 r., III FSK 83/21, LEX nr 3252570).