Jak wystąpić ze spółki z o.o. lub usunąć z niej wspólnika?

Wstęp

Rejestracja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oznacza ograniczenie odpowiedzialności majątkiem osobistym, jednak nie wyłącza wszelkich ryzyk natury prawno - gospodarczej, gdyż prowadzenie biznesu powiązane jest zazwyczaj z ryzykiem i zmiennością, który dotyczy także kręgu wspólników. W pewnych sytuacjach dochodzi pomiędzy nimi do sprzeczności interesów (np. polegającej na tym, że część osób mocno angażuje się w działania spółki, gdy inni tracą zainteresowanie jej działalnością lub część udziałowców dopuszcza większy poziom ryzyka niż pozostali, występują osoby, które chcą dokapitalizować spółkę oraz takie, które nie wierzą już w powodzenia biznesowe).

Na pewnym etapie wspólnik może być zainteresowany tym, aby wystąpić ze spółki lub przejąć w niej udziały. Istnieje kilka sposób na rozwiązanie takiej sytuacji, o czym będzie napisane poniżej.

Brak możliwości wypowiedzenia umowy spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest osobą prawną, a udziałowcy nie mają uprawnienia do wypowiedzenia umowy spółki, tak jak to się dzieje w przypadku spółek osobowych. Nie jest możliwe również zrzeczenie się udziałów. Zatem jeśli chcą z niej wystąpić muszą podjąć inne działania. Co prawda można spotkać się też z poglądem, że należy uznać za dopuszczalny zapis w umowie spółki przewidujący jej „jakby wypowiedzenie” przez wspólnika, jednak takie oświadczenie nie mogłoby stanowić przyczynę rozwiązania spółki, lecz raczej zobowiązanie do wykupu udziałów wspólnika lub ich umorzenia.

Sprzedaż udziałów

W sytuacji patowej, wspólnicy mogą spróbować dojść do porozumienia, w wyniku którego udziały wspólnika (lub wspólników), którzy chcą wystąpić ze spółki, zostałyby nabyte przez pozostałego (czy pozostałych). Umowa sprzedaży udziałów wymaga dla swojej ważności formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeśli spółka została założona w S24, to pod pewnymi warunkami (np. nie było dokonywanych zmian poza s24) umowa może być zawarta w tym systemie, jednak nie będzie ona mogła mieć wtedy rozbudowanych postanowień.

W przypadku umowy sprzedaży udziałów, skutek następuje w chwili jej zawarcia. Natomiast wpis do KRS ma charakter jedynie informacyjny.

Rozwiązanie spółki przez sąd.

W pewnych przypadkach możliwe jest rozwiązanie spółki przez sąd. Sąd może orzec rozwiązanie spółki na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki. W tym celu konieczne jest wytoczenie powództwa przeciwko spółce. Niestety należy liczyć się z długoletnim procesem. 

Powodem do rozwiązania spółki przez sąd może być konflikt między wspólnikami. Jednak musi być on znaczący i długo trwający, który przesądza o niemożności osiągnięcia celu spółki i uzasadnia żądanie wspólnika o rozwiązanie spółki (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2013 r., IV CSK 228/12, LEX nr 1324315).

Należy zwrócić uwagę, że nie każdy konflikt, nawet jeśli trwa długo, uzasadniania rozwiązania spółki przez sąd. Istniejący konflikt w istotny i trwały sposób musi wpływać na funkcjonowanie spółki, stosunki spółki, bądź uprawnienia wspólników.  Wdrożenie tej procedury niejako jest ostatecznością i znajduje uzasadnienia tylko wtedy, gdy wymienionych przeszkód w działalności spółki nie można usunąć przy pomocy innych środków ochrony niż poprzez rozwiązanie spółki i podział jej majątku (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 stycznia 2018 r., LEX nr 2453719)

Sąd Najwyższy stwierdził, że przewidziany przez ustawodawcę w art. 271 pkt 1 k.s.h. tryb rozwiązania spółki, co do zasady ma zastosowanie wówczas, gdy w spółce ma miejsce taka sytuacja kryzysowa, która pod względem doniosłości prawnej jest porównywalna z niemożnością osiągnięcia celu spółki, a konflikt wspólników nie wyraża się tym, że wspólnik mniejszościowy zostaje przegłosowany, ale w tym, że władze spółki w szczególnie jaskrawy sposób, wykorzystując większość wspólników, pozbawiają go istotnych umownych lub ustawowych uprawnień, co jego uczestnictwo w spółce czyni bezprzedmiotowym, przy czym odzyskanie tych uprawnień w innej drodze jest nadmiernie utrudnione a wystąpienie ze spółki lub zbycie udziału w spółce nie jest możliwe (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2018 r., II CSK 207/17, LEX nr 2558235).

Konflikt uzasadniający rozwiązanie spółki może wystąpić także w sytuacji, gdy przeciwne strony posiadają podobną siłę głosów, gdy wskutek tarć między dwiema grupami wspólników o zrównoważonej liczbie głosów nie jest możliwe podejmowanie uchwał, co utrudnia prawidłowe funkcjonowanie spółki. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 2017 r., I ACa 2398/15, LEX nr 2461361).

Wyłączenie wspólnika przez sąd.

Jeżeli zachodzą ważne przyczyny dotyczące dane wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki. Z takim żądaniem muszą wystąpić jednak wszyscy pozostali wspólnicy posiadający więcej niż połowę udziałów w kapitale zakładowym. Udziały takiego wspólnika muszą zostać przejęte przez pozostałych lub osobę trzecią. Cena jest ustalana przez sąd.

Ważną przyczyną, o której mowa w art. 266 § 1 k.s.h., jest taka okoliczność, która pozwala na konkluzję, że działalność spółki w dotychczasowym składzie personalnym będzie wysoce utrudniona czy wręcz niemożliwa. Nie uzasadniają więc żądania wyłączenia przyczyny błahe, nieistotne, wynikające z drobnych sprzeczek czy niechęci między udziałowcami, a nawet poważniejsze różnice zdań co do funkcjonowania spółki niedezorganizujące jednak jej działalności. Generalną zatem przyczyną uzasadniającą wyłączenie wspólników jest obiektywnie istniejąca niemożność dalszej z nim współpracy (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 grudnia 2015 r., V ACa 455/15, LEX nr 2017752).

Jako przykładu ważnej przyczyny wyłączenia wspólnika  orzecznictwo sądowe wskazuje: działanie na szkodę spółki, niewykonywanie przez wspólnika uchwał, nadużywanie prawa indywidualnej kontroli, naruszenie zasad lojalności wobec spółki, prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec spółki (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 kwietnia 2013 r., LEX nr 1378858).